Trwałe zanieczyszczenia organiczne TZO
Trwałe zanieczyszczenia organiczne (TZO) są substancjami chemicznymi o znacznej toksyczności i trwałości w środowisku, zdolnymi do bioakumulacji w organizmach żywych.
Trwałe zanieczyszczenia organiczne wykazują zdolność przenoszenia się w środowisku na dalekie odległości, przez co mogą gromadzić się w rejonach, w których nigdy nie były produkowane ani stosowane, np. w obszarach arktycznych.
Wzrost stężenia trwałych zanieczyszczeń organicznych w środowisku, spowodowany m. in. stosowaniem ich w środkach ochrony roślin i produktach biobójczych, spowodował konieczność podjęcia działań globalnych na rzecz wycofania ich z produkcji i użytkowania.
Przepisy międzynarodowe
Konwencja Sztokholmska, podpisana w Sztokholmie 22 maja 2001 roku, jest umową międzynarodową zawartą po trzyletnim okresie negocjacji, prowadzonych pod auspicjami Programu Środowiskowego Narodów Zjednoczonych (UNEP), w celu ochrony zdrowia człowieka i środowiska przed trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi. Konwencja weszła w życie w 90 dni po jej ratyfikacji przez 50 stron – w dniu 17 maja 2004 roku. Obecnie (stan na 2016 rok) do konwencji przystąpiło 180 stron oraz 152 sygnatariuszy, w tym Unia Europejska.
Więcej o Konwencji sztokholmskiej z zakładce Współpraca zagraniczna
Poza Konwencją do porozumień międzynarodowych dotyczących trwałych zanieczyszczeń organicznych należą:
- Protokół do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący trwałych zanieczyszczeniach organicznych (POP),
- Konwencja Bazylejska o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych, sporządzona w Bazylei dnia 22 marca 1989 roku,
- Konwencja rotterdamska w sprawie procedury zgody po uprzednim poinformowaniu w międzynarodowym handlu niektórymi niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i pestycydami, sporządzona w Rotterdamie dnia 10 września 1998 roku.
Przepisy UE i krajowe
Trwałe zanieczyszczenia organiczne regulowane są przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2019/1021 z dnia 20 czerwca 2019 r. dotyczącego trwałych zanieczyszczeń organicznych (wersja przekształcona), które obowiązuje bezpośrednio.
Rozporządzenie to wdraża przepisy Konwencji sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych oraz Protokołu do konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczącego trwałych zanieczyszczeń organicznych.
Szczegółowe przepisy krajowe dotyczące trwałych zanieczyszczeń organicznych zawarte są przede wszystkim w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. poz. 1232, z późn. zm.) i w ustawie z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2017 r. poz. 1566, z późn. zm.) oraz w rozporządzeniach wykonawczych do tych ustaw.
Zgodnie z rozporządzeniem REACH, niektóre substancje zidentyfikowane jako trwałe, posiadające zdolność do bioakumulacji i toksyczne (PBT) lub bardzo trwałe i bardzo toksyczne (vPvB) są objęte procedurą zezwoleń.
Punkt kontaktowy Konwencji Sztokholmskiej w Biurze do spraw Substancji Chemicznych (SC NFP)
Agnieszka Jankowska, tel. +48 (42) 25 38 412 email: agnieszka.jankowska@chemikalia.gov.pl
Strona Konwencji Sztokholmskiej